بازگشت
گیلانی و اهداف سه ضلعی در سفر به کابل
محمد اسحاق فیاض محمد اسحاق فیاض

بیش از یک سال است که روابط سیاسی میان افغانستان و پاکستان خوب و نورمال است، این که می گوییم روابط خوب و نورمال به این معنا است که دوکشوریادشده علیه یک دیگر تبلیغات سیاسی نمی کنند و مانند تنش های سیاسی که سال های قبل وجود داشت، این گونه تنش ها میان کابل و اسلام اباد وجود نداشته است. براین اساس روابط میان دوکشور همیشه با تعارف و لبخند و سفرهای متعدد مقامات دوکشور در پاتخت های یک دیگر بوده است. پاکستان و افغانستان هرسال به عنوان نشست های سه کشور همسایه  افغانستان و پاکستان وایران با یک دیگر می نشینند و نیز نشست هایی در قالب سه کشور افغانستان و پاکستان و ترکیه سه بار تاکنون سران این کشورها نشست کرده اند و نیز قالب نشست های بین المللی از سران دوکشور گرفته تا دیگر مقامات بلند رتبه هم دیگر را دیده اند و ملاقات کرده اند. ازسوی شورای عالی صلح چند بار به پاکستان  سفر کرده است وپندین توافقنامه تجاری و ترانزیتی میان دوکشور امضا شده است و...

اما در کنار این همه تعارفات سیاسی چیزی که در طول ده سال از روابط پر فراز و نشیب کابل و اسلام آباد تغییری نکرده، اهداف و خواسته هایی است که بدون در نظر داشت مسایل دیپلماتیک هردو کشور و بخصوص پاکستان، دنبال کرده و می کند.

روزشنبه یعنی دیروز سید یوسف رضا گیلانی نخست وزیر پاکستان، در راس یک هیئتی وارد کابل گردید جنرال اشفق پرویز کیانی رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان و جنرال احمد شجاع پاشا، رییس سازمان اطلاعات امنیت ( آی اس آی) اقای گیلانی را در این سفر همراهی می کنند.

براساس اعلام دفترت ریاست جمهوری افغانستان این سفر یک روزه است و این دومین سفر وی طی شش ماه گذشته به کابل می باشد. او در این سفر ی با حامد کرزی رییس جمهور افغانستان دیدار و گفتگو کرده و درباره طیف گسترده ای از مسایل از جمله اوضاع  نمودند.

خانم تهمینه جانجوا سخنگوی وزارت خارجه پاکستان در باره اهداف سفر گیلانی گفت،‌ دو طرف درباره توافقنامه تجاری ترانزیت کالا که امکان صادارت و واردات کالا را بین دو کشور فراهم می کند گفتگو خواهند کرد. و نیز دنبال کردن بخشی از تعهدات مشترک دو کشور مبنی بر رایزنی، همکاری و هماهنگی متقابل در زمینه همه مسایل مورد علاقه دو طرف است.

همانطوری که گفته شد روابط سیاسی میان افغانستان و پاکستان عادی است، اما چند مسئله طی ماههای اخیر سبب شده است که  رنجش هایی میان دوکشور به وجود آید.

 یکی از این چالش های جدید، عدم اجرای توافقنامه ترازیتی و تجاری جدید امضاشده بین افغانستان و پاکستان است.  در 28 اکتوبر 2010 براساس قرار داد تازه ای، میان دو کشور به امضا رسید که پس از این موترهای باربری افغانستان اجازه می یافت به بندرهای مهمی در داخل پاکستان بروند. در مقابل افغانستان نیز تسهیلات فراوانی برای صدور کالاهای پاکستانی به آسیای میانه در نظر گرفته بود. براساس گفته کار شناسان وزیران تجارت افغانستان و پاکستان سندی را در کابل امضا کردند که مهمترین موافقتنامه تجاری، ترانزیتی خوانده شده بود. دو کشور سالها برای رسیدن به چنین توافقی گفتگو و چانه زنی کرده بودند. براساس این توافق هزینه های گمرکی و ترانزیتی پایین می آمد و زمینه های اشتغال فراوانی نیز در هردو کشور ایجاد می کرد. موترهای افغانی می توانستند به سه بندر مهم دریایی کراچی، گوادر و قاسم در خاک پاکستان رفته و در آنجا تخلیه و بارگیری شوند. امکانی که تاکنون وجود نداشت. تاجران افغان همچنین می توانند از طریق دو بندر سوست و واگه اموال صادراتی افغانستان را به کشورهای چین و هند صادر کنند. اما کامیونهای افغانی نمی توانند اموال هندی را از بندر واگه به افغانستان بیاورند.

اما این توافق نامه که چند ماه است امضاشده است، هرگز تاکنون عملی نگردیده است، جالب است که این توافق نامه زمانی میان افغانستان و پاکستان به امضا رسید که روابط تجاری میان افغانستان و ایران به دلیل توقیف تانکرهای تیل افغانستان توسط ایران، چندان خوب نبود و این توافق می توانست درآمد اقتصادی بزرگی برای پاکستان داشته باشد، هرچند در کاغذ منافع زیادی برای افغانستان ذکرشده است، اما از آنجایی که کشور ما به دریا راه ندارد، براساس این توافق درآمد ترانزیت کالا همه به جیب پاکستان می رفت و در کنار آمد پاکستان امتیاز ترانزیت کالاهایش را از خاک افغانستان به آسیای میانه هم بدست آورده بود. این توافق به نفع هردو کشور بود، اما این چرا پاکستان تاکنون اجازه نداده است که این توافق نامه عملی گردد، دلیل روشنی وجودندارد، اکنون یکی از اهداف سفر گیلانی به کابل پیگیری همین توافق نامه است و نخست پاکستان باید قول های مناسبی برای اجرا شدن این توافق نامه بدهد.

   یکی دیگر از مشکلاتی که میان افغانستان و پاکستان بوجود آمده بود، در گیری های مرزی میان دو کشور در ولایت های و ننگرهار بود. در چند ماه گذشته چندین بار درگیری های شدید مرزی میان مرزبانان افغانستان و پاکستان رخ داد، این که چرا این درگیری ها رخ داد و چرا در چند منطقه درگیری گسترش یافت و چه کسی آغازگر این نبرد ها بود، اطلاعات درستی در رسانه های منتشر نشد، فقط اخبار درگیری بیرون داده شد و تعدادی هم کشته و یا زخمی از دو طرف گردیدند، هرچند این اتفاق اگر در دیگر کشورها رخ می داد، تحول نظامی بزرگی به شمار میرفت که دو کشور را از نظر تنش های سیاسی و منطقه ای به مرز جنگ میان دوکشور کشانده است، اما در گیریهای مرزی میان افغانستان وپاکستان طی سالهای اخیر تقریبا عادی شده است، زیرا از انجایی که مرزهای مشترک میان دوکشور همیشه آشوب زده و خارج از کنترول دوطرف است، با یک سوء تفاهم منجر به درگیری مرزی می گردد و نیز در کنار برخی از این درگیری ها بکسری خواسته های و اهداف امنیتی و توسعه طالبانه نیز وجود دارد که با استفاده از وضعیت منطقه از آن استفاده میشود. برخی از کارشناسان در گیری های پراکنده مرزی میان دوکشور را رد و بدل کردن پیام های سری می دانند که مفهوم آن برای رسانه ها روشن نیست و فقط دست اندرکاران امنیتی می توانند پیام این گونه در گیری ها را درک کنند.

 به هرحال سفر جنرال اشفق کیانی با گیلانی در راستای حل همین این که این مسایل تاچه اندازه در نشست های یک روزه مقامات دوکشور در کابل قابل حل است، خود سئوالی است که فقط گذرایام و نحوه تعامل نظامی و امنیتی دو کشور در مرزها پاسخ خواهد داد.

سومین هدفی که در سفر دنبال می شود تلاش های صلح دولت افغانستان با طالبان است، از آنجایی که آبشخور طالبان در پاکستان است و نیز بخش زیادی از پاکستان گرفتار خشونت های طالبانی است، پاکستان با تلاش های صلح با طالبان ارتباط تنگاتنگ پیدا می کندف این موضوع در واقع به اهداف استراتژیک و بلندپروازی های امنیتی و نفوذ سیاسی ارتباط پیدا می کند و مسئله ای است سخت بغرنج و دشوار. پاکستان تلاش دارد تا در سایه صلح بخشی از قدرت در افغانستان بدست طالبانی بیافتد که سالها با پاکستان وابستگی داشته است و نیز از فعالیت های اقتصادی و بازسازی هند در افغانستان کاسته شود. هردو کشور در راستای صلح خواسته های مشترک دارند، اما خواسته های که با یک دیگر تضاد پیدا می کند نیز زیاد است و این موضوع به نوعی رقابت مخفیانه میان دو کشور تبدیل گردیده است.

با توجه به آن چه گفته آمدیم از اهداف سه گانه ای گیلانی در این سفر دنبال می کند، اگر توافقات عملی در مورد توافقنامه تجاری و نیز گاهش در گیری های مرزی دست پیداکند، گیلانی با دست های پر از کابل به اسلام آباد برگشته است. اما دست یافتن به هدف سوم سفر همچنان مانند خود تلاش های صلح با طالبان ابهام آمیز و گنگ است.


April 16th, 2011


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
مسایل بین المللی